با همکاری دانشگاه آزاد اسلامی قزوین، استانداری قزوین، سازمان آتش نشانی استان و شرکت ره پویان سامانه توسعه ایرانیان (رستا)
مقدمه
در راستای توسعه زیرساخت‌های نیروی انسانی و ارتقای علمی و عملیاتی در سطح استان، تفاهم‌نامه‌ای راهبردی میان دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین و استانداری استان قزوین به امضا رسید تا فرآیند کانون جذب آتش نشان های استان قزوین، با رویکردی نو، مبتنی بر شایستگی‌ها، شفافیت و اثربخشی حداکثری طراحی شود. شرکت رستا از طریق مرکز رشد واحدهای فناور دانشگاه آزاد قزوین به‌عنوان مجری تخصصی این پروژه انتخاب گردید تا با به‌کارگیری روش‌های نوین ارزیابی، کیفیت انتخاب نیروها را تضمین نماید.
در چارچوب این تفاهم‌نامه، کانون ارزیابی جذب آتش‌نشان های استان قزوین برگزار شد، رویکردی چندبعدی و علمی که برای ۱۸۶ نفر در دو رده شغلی «مامور آتش‌نشان» و «راننده آتش‌نشان» اجرا گردید.
شایان ذکر است که در جلسات بازدید و نظارت، افرادی چون رئیس سازمان آتش‌نشانی استان قزوین و جناب آقای جعفر زادگان، رئیس دفتر امور شهری نیز حضور داشتند و از نزدیک روند برگزاری کانون را ارزیابی نمودند.
ساختار کلی و فلسفه‌ی اجرایی کانون
کانون جذب و ارزیابی طراحی شده بر این اصل استوار بود که عوامل براساس مدل شایستگی مبتنی بر شایستگی‌های رفتاری و روانی ارزیابی شوند، نه صرفاً بر مبنای امتحان فنی یا تراز معیشتی. این رویکرد موجب می‌شود کسانی انتخاب شوند که در شرایط پرتنش، تحت فشار و در مواجهه با بحران، بتوانند بهترین عملکرد را ارائه دهند.
یکی از نقاط تمایز این کانون، افزودن شایستگی «تمرکز و دقت» به مدل، از طریق پیشنهاد و همفکری میان ارزیابان دانشگاهی و شرکت رستا بود. بدین ترتیب، جنبه‌ی شناختی داوطلبان نیز مورد سنجش قرار گرفت که با استفاده از بازی رایانه‌ای و آزمون روان‌شناختی سرعت و دقت عملیاتی شد — تاکتیکی نوآورانه که به انتخاب دقیق‌تر کمک کرد.
شایستگی‌های ارزیابی‌شده
در طراحی مدل شایستگی این کانون، چهار شایستگی کلیدی به‌عنوان معیارهای اصلی انتخاب شدند:
۱- شجاعت و روحیه جهادی
توانایی مواجهه با خطر، ایستادگی در شرایط دشوار، اقدام به موقع در حوادث
۲- مسئولیت پذیری
حس تعهد به جان و مال مردم، انجام وظایف فراتر از حد وظیفه، پاسخگویی به نتایج
۳- تبعیت و فرمان پذیری
انضباط سازمانی، احترام به سلسله مراتب، هماهنگی در عملیات جمعی
۴- تمرکز و دقت
توانایی پردازش سریع اطلاعات، تصمیم‌گیری هوشمندانه، توجه به جزئیات
نکته‌ی مهم: شایستگی چهارم یعنی «تمرکز و دقت» پس از طراحی اولیه مدل، با مشورت و بررسی‌های تخصصی میان تیم دانشگاهی و تیم شرکت رستا افزوده شد تا ارزیابی روانی–شناختی نیز در فرآیند لحاظ شود.
ابزارها و مراحل ارزیابی
برای اینکه ارزیابی‌ها همه‌جانبه و دقیق باشند، از ترکیبی از روش‌ها استفاده شد:
۱. موردکاوی و بحث گروهی (Case Study & Group Discussion)داوطلبان در گروه‌های کوچک تقسیم شدند و موقعیت‌های شبیه‌سازی‌شده آتش‌نشانی را بررسی کردند. ارزیابان در این مرحله به نحوه تعامل گروهی، رهبری موقتی، تصمیم‌گیری سریع و کار تیمی توجه کردند.
۲. مصاحبه ساختاریافته در این مصاحبه، پرسش‌های تدوین‌شده از پیش برای سنجش انگیزه‌ها، دیدگاه‌ها، ارزش‌ها، انطباق فردی با فرهنگ کاری آتش‌نشانی و قابلیت مدیریت استرس مورد استفاده قرار گرفت.
۳. آزمون روان‌شناختی MMPI (Minnesota Multiphasic Personality Inventory) برای بررسی ویژگی‌های شخصیتی، سلامت روانی، ثبات هیجانی و احتمال وجود الگوهای نامطلوب شخصیتی، داوطلبان این آزمون را پشت سر گذاشتند.
۴. آزمون روان‌شناختی سرعت و دقت – نسخه رایانه‌ایجهت سنجش توانایی تمرکز، سرعت واکنش، توجه به جزئیات و تحمل فشار شناختی، این آزمون طراحی و اجرا شد. در قالبی تعاملی، شرکت‌کنندگان باید به محرک‌های بصری پاسخ می‌دادند، که نتایج عددی دقیق امکان مقایسه و رتبه‌بندی بهتر را فراهم کرد.
ادغام نتایج این ابزارها (گروهی، مصاحبه، روان‌شناسی و آزمون سرعت/دقت) موجب شد تا ارزیابی هر داوطلب به شکلی چندوجهی انجام شود و نتایج واقعی‌تری به دست آید.
تیم ارزیابان و اعتبار علمی
برای تضمین بی‌طرفی، روایی و اعتبار نتایج، این کانون به دست ارزیابان مطرح و نام‌آور کشور سپرده شد؛ افرادی با تجربه در حوزه منابع انسانی، روان‌شناسی صنعتی و ارزیابی شغلی.
این انتخاب دقیق، در کنار نظارت مداوم دانشگاه آزاد اسلامی قزوین و حضور ناظران کلان از سوی سازمان آتش‌نشانی استان، موجب افزایش پایایی (Reliability) و روایی (Validity) نتایج شد.
نتایج و مزایای کلان اجرای کانون
انتخاب دقیق‌تر نیروها: با استفاده از ابزارهای ترکیبی و مبتنی بر شایستگی، داوطلبانی انتخاب شدند که شایستگی‌های رفتاری و روانی لازم را دارند، نه صرفاً نمره فنی بالا.
اعتماد عمومی و شفافیت: با شفاف‌سازی روش‌ها، حضور ناظران و اعلام معیارها به داوطلبان، اعتماد دستگاه‌های مسئول و مردم جلب شد.
تقویت بینش علمی و نوآوری در جذب: افزودن ابزارهای روان‌شناختی و بازی رایانه‌ای به فرآیند جذب، رویکردی نوآورانه به شمار می‌آید.
همخوانی با مأموریت آتش‌نشانی: نیروی انتخاب‌شده، نه تنها فنی بلکه دارای ویژگی‌های شخصیتی مورد نیاز برای فشار، خطر و تصمیم سریع خواهد بود.
