مقدمه
در عصر تحول دیجیتال، سازمان‌ها نیازمند مدیرانی هستند که علاوه‌بر دانش تخصصی، مهارت‌های نرم، توانایی‌های مدیریتی، و فهم سازمانی بالایی داشته باشند. پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات به‌عنوان یکی از نهادهای علمی و تخصصی کشور، نقش کلیدی در توسعه فناوری‌های نوین و ارائه راهبردهای سیاست‌گذاری ارتباطات دارد. در چنین بستری، طراحی یک مدل شایستگی بومی برای مدیران آن، اقدامی استراتژیک محسوب می‌شود.
ابزارهایی مؤثر برای تعریف انتظارات رفتاری و دانشی مدیران هستند و به سازمان‌ها کمک می‌کنند تا در فرآیند انتخاب، توسعه، و ارزیابی منابع انسانی، استانداردهای مشخصی داشته باشند. این مقاله بر آن است تا با رویکردی ترکیبی، ضمن بررسی نظریات موجود، مدل شایستگی مدیران پژوهشگاه را طراحی و اعتبارسنجی کند.
چارچوب نظری و مرور ادبیات
مدل‌های شایستگی در سه دسته کلی طبقه‌بندی می‌شوند: شایستگی‌های پایه، فنی، و رفتاری. مطالعات پیشین نشان داده‌اند که شایستگی‌های رفتاری (مانند مهارت ارتباطی، رهبری، و تصمیم‌گیری) نقش پررنگی در موفقیت مدیران دارند. در مقابل، شایستگی‌های فنی به تخصص در حوزه خاص اشاره دارند؛ و شایستگی‌های پایه شامل ویژگی‌هایی چون صداقت، مسئولیت‌پذیری و تعهد حرفه‌ای هستند.
الگوهایی مانند مدل شایستگی ICE، چارچوب Lominger، و استانداردهای ISO 30400 برای منابع انسانی، در سطح بین‌المللی مطرح شده‌اند. اما به‌دلیل تفاوت‌های فرهنگی، ساختاری و هدف‌گذاری، لازم است هر نهاد مدلی مختص به خود داشته باشد که با مأموریت سازمانی و محیط اجرایی آن منطبق باشد.
روش شناسی تحقیق
پژوهش حاضر از نوع توسعه‌ای کاربردی است و با بهره‌گیری از رویکرد ترکیبی (کیفی و کمی) انجام شده است. در مرحله اول، طی ۱۰ مصاحبه نیمه‌ساختاریافته با مدیران و کارشناسان ارشد پژوهشگاه، مؤلفه‌های اولیه شایستگی استخراج گردید. سپس، این مؤلفه‌ها در قالب پرسشنامه‌ای با ۶۵ گویه تنظیم شده و به‌صورت میدانی میان ۸۵ نفر از کارکنان و مدیران پژوهشگاه توزیع شد.
برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از نرم‌افزارهای SPSS و AMOS بهره گرفته شد. روش تحلیل عاملی تأییدی برای ارزیابی ساختار مدل به‌کار رفت، و شاخص‌هایی مانند CFI، RMSEA، و Cronbach’s Alpha برای بررسی اعتبار و پایایی مورد استفاده قرار گرفتند.
یافته ها
پس از تحلیل داده‌ها، مدل نهایی شامل چهار بُعد اصلی به‌دست
آمد:شایستگی مدیریتی:
توانایی برنامه‌ریزی، سازمان‌دهی،
هدایت و کنترل منابع سازمانی.شایستگی تخصصی:
دانش فنی در حوزه ارتباطات،
فناوری اطلاعات، تحلیل سیستم‌ها، و توسعه پروژه‌ها.شایستگی ارتباطی:
مهارت در مذاکره، ارائه، تعامل
بین‌سازمانی، و مدیریت تعارض.شایستگی اخلاقی و رفتاری:
صداقت، مسئولیت‌پذیری، تعهد،
رعایت اصول حرفه‌ای و عدالت‌محوری.
مدل شایستگی، با داده‌های تجربی همخوانی مناسبی دارد. مقدار CFI در سطح ۰.۹۲ و RMSEA زیر ۰.۰۸ بر اعتبار مطلوب مدل دلالت دارد. پایایی هر یک
از ابعاد بالاتر از ۰.۷ گزارش شد که نشان‌دهنده انسجام داخلی گویه‌هاست.
بحث و تفسیر
یافته‌های این پژوهش با مطالعات قبلی در سطح ملی و بین‌المللی هم‌راستا هستند، اما ویژگی متمایز آن، طراحی مدل شایستگی در بستر بومی پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات است. با توجه به ماهیت تخصصی فعالیت‌های این سازمان، تأکید بیشتر بر شایستگی‌های فنی و مدیریتی ضروری است.
همچنین، توجه به مولفه‌های اخلاقی و رفتاری می‌تواند به ارتقاء فرهنگ سازمانی و اعتماد میان ذینفعان کمک کند. این امر به‌ویژه در نهادهای عمومی که با سیاست‌گذاری و تصمیم‌سازی سر و کار دارند، اهمیت دوچندانی دارد.
مدل شایستگی ارائه‌شده قابلیت انطباق با نظام‌های منابع انسانی دارد و می‌تواند در فرآیندهایی مانند جذب نیرو، ارتقاء، ارزشیابی عملکرد، و طراحی برنامه‌های آموزشی مورد استفاده قرار گیرد. انعطاف‌پذیری مدل نیز این امکان را فراهم می‌کند که با تغییرات محیطی، قابل بازنگری و به‌روزرسانی باشد.
نتیجه گیری و پیشنهادات
این طراحی برای مدیران حرفه‌ای در پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات گامی مهم در نهادینه‌سازی شایسته‌سالاری و بهبود عملکرد سازمانی است. این مدل، نه‌تنها چارچوبی برای تعریف شایستگی‌ها فراهم می‌آورد، بلکه ابزار تصمیم‌گیری دقیق‌تری در زمینه منابع انسانی در اختیار مدیران قرار می‌دهد.
پیشنهادهای کاربردی مقاله عبارت‌اند از:
- استفاده از مدل در فرآیند جذب و ارتقاء مدیران
- تدوین برنامه‌های آموزشی مبتنی بر شکاف شایستگی‌ها
- به‌کارگیری مدل در ارزیابی عملکرد ادواری مدیران
- تعمیم مدل به سایر نهادهای دولتی و پژوهشی
پژوهش‌های آتی می‌توانند با بررسی مقایسه‌ای مدل‌ها در سازمان‌های مشابه، به بهینه‌سازی و توسعه بیشتر کمک کنند. همچنین بررسی تأثیر اجرای مدل بر شاخص‌های عملکرد سازمانی، رضایت کارکنان و اثربخشی تصمیمات مدیریتی، زمینه‌های جدیدی برای تحقیق فراهم می‌آورد.
با ما در ارتباط باشید
مدیرعامل: دکتر حامد رحمانی
سایت شرکت: www.rastahr.com
